حقایقی درباره ورزش هوازی
- ورزش هوازی که به آن «کاردیو» یا «ایروبیک» (به معنای با اکسیژن) هم می‌گویند، ورزشی است که در آن، خونِ اکسیژن‌دار توسط قلب پمپاژ می‌شود تا اکسیژن به تمام عضلاتِ در حال فعالیت برسد.
- ورزش هوازی سبب افزایش ضربان قلب و تنفس برای مدت نسبتا طولانی می‌شود. بر عکس، ورزش غیرهوازی (بدون اکسیژن) فعالیتی است مانند دو سرعت یا وزنه‌برداری که سبب می‌شود عضلات به صورت ناگهانی تحت فشار شدید قرار بگیرند و شما به سرعت از نفس بیفتید.
- نمونه‌های ورزش های هوازی عبارتند از: دستگاه‌های ورزشی هوازی (کاردیو)، رکاب زدن، دویدن، شنا کردن، پیاده‌روی، کلاس‌های ورزشی هوازی، اسکی صحرایی و کیک‌بوکسینگ، البته انواع بسیار دیگری هم وجود دارند.
- اگر شدت انجام ورزش هوازی بیش از حد بالا باشد، به ورزش غیرهوازی تبدیل می‌شود. به عبارت دیگر، تفاوت بین ورزش هوازی و غیرهوازی در شدت انجام آنها است.
- ورزش هوازی نه تنها به تناسب اندام کمک میکند، بلکه مزایای شناخته‌شده‌ای برای سلامتی جسمی و روحی دارد.
- ورزش هوازی به جلوگیری یا کاهش احتمال ابتلا به برخی از سرطان‌‌ها، دیابت، افسردگی، بیماری‌های قلبی‌عروقی و پوکی استخوان کمک میکند.
- برنامه‌ی ورزش های هوازی باید ساده، عملی و واقع‌بینانه باشد. می‌توان از تجهیزات خاص (از قبیل دستگاه‌های ورزشی هوازی) استفاده کرد، اما استفاده از این تجهیزات برای انجام ورزش های هوازی ضروری نیست.
ورزش هوازی چیست؟
تصور کنید در حال ورزش کردن هستید. از شدت فعالیت عرق می‌کنید، به سختی نفس می‌کشید، قلب‌تان تاپ‌تاپ میکند و خون در رگ‌های شما در جریان است تا برای ادامه‌ی فعالیت به عضله‌ها اکسیژن برساند و شما بتوانید مدت بیشتری به فعالیت ورزشی خود ادامه دهید. به این گونه ورزش‌ها هوازی (یا در اصطلاح کاردیو) می‌گویند. به عبارت دیگر، هر گونه ورزشی که فعالیت قلب، ریه‌ها و عضلات شما را زیاد کند تا شما مدت زمان بیشتری به ورزش ادامه دهید، هوازی (کاردیو) محسوب می‌شود. مهم نیست افزایش ضربان قلب و تنفس از چه طریقی باشد: دویدن، دوچرخه‌سواری، شنا و غیره. در ادامه به بررسی مکانیسم‌های ورزش هوازی می‌پردازیم که عبارتند از: نقل و انتقال و مصرف اکسیژن، نقش قلب و عضلات، مزایای ثابت‌شده‌ی ورزش های هوازی و موارد دیگر.
نقطه‌ی آغاز
این ورزش با تنفس شروع می‌شود. یک فرد بزرگسال سالم بطور متوسط در هر دقیقه حدود ۷ تا ۸ لیتر هوا را در عمل دم و بازدم در سیستم تنفسی خود جابه‌جا میکند. زمانی که ریه‌هایتان را از اکسیژن پر می‌کنید (هوا حاوی تقریبا ۲۰درصد اکسیژن است)، اکسیژن از شاخه‌های کوچکی از لوله‌ها (نایژک) عبور میکند تا به کیسهی هوایی برسد. کیسهی هوایی محل اصلی مبادله‌ی گازهای هوای تنفسی با گازهای خون است. مسیر رسیدن اکسیژن به قلب، یکراست از کیسهی هوایی است.
میزان ضربان و پمپاژ قلب
ضربان قلب انسان در حال استراحت تقریبا بین ۶۰ تا ۸۰ بار در دقیقه، ۱۰۰،۰۰۰ بار در روز، بیش از ۳۰ میلیون بار در سال و حدود ۲/۵ میلیارد بار در یک طول عمر ۷۰ ساله است. در هر ضربان قلب انسان، حجمی از خون (حجم ضربه‌ای) به همراه اکسیژن و بسیاری مواد مغذی دیگر در تمام بدن توزیع می‌شود. قلب یک فرد بالغ بزرگسال در هر دقیقه حدود ۵ لیتر خون پمپاژ میکند.
عضلات و مصرف اکسیژن
تمام اکسیژن پمپاژ شده توسط خون اهمیت دارد. حتما با اصطلاح «مصرف اکسیژن» آشنا هستید. در علم به آن VO2 یا حجم اکسیژن مصرفی می‌گویند. VO2 مقدار اکسیژنی است که ماهیچه‌ها از خون، استخراج یا مصرف می‌کنند و با واحدهای میلی‌لیتر/ کیلوگرم/ دقیقه محاسبه می‌شود (میلی‌لیتر به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن). عضلات مانند موتورهایی هستند که برای کار کردن به سوخت احتیاج دارند (درست مانند ماشین که برای حرکت به بنزین احتیاج دارد)، با این تفاوت که این سوخت، چربی و کربوهیدرات است. اکسیژن بازیکن مهمی است، زیرا هنگام حضور در عضلات برای سوزاندن چربی و کربوهیدرات‌ها به کار می‌رود تا سوخت موتورهای ما را تأمین کند. هر قدر ماهیچه‌ها در مصرف اکسیژن مؤثرتر عمل کنند، ما می‌توانیم سوخت بیشتری بسوزانیم، به اندام متناسب‌تری برسیم و مهم‌تر از آن، زمان بیشتری ورزش کنیم.
نحوه سازگاری بدن با ورزش های هوازی
با واکنش درونی بدن‌تان هنگام انجام منظم ورزش هوازی آشنا شوید:
۱. قلب شما قویتر می‌شود و با هر ضربان، خون بیشتری پمپاژ میکند (حجم ضربه‌ای بیشتر). همان‌طور که پیش از این گفتیم، حجم ضربه‌ای در ورزشکاران حرفه‌ای می‌تواند دو برابر بیشتر از افراد معمولی باشد، اما موضوع فقط این نیست. قلب افراد ورزشکار قطر و حجم بیشتری دارد. عجیب نیست، زیرا قلب نیز یک ماهیچه است و با ورزش بزرگ‌تر می‌شود. فعالیت قلب حین انجام ورزش هوازی باعث می‌شود، قلب و شش‌ها قوی شوند و خون را به نحو مؤثرتری پمپاژ کنند، در نتیجه، اکسیژن بیشتری به ماهیچه‌ها و اندام‌ها می‌رسانند.
۲. حجم ضربه‌ایِ بیشتر در قلب‌های قویتر به این معنا نیست که قلب برای برآوردن نیازهای بدن هنگام ورزش سریع‌تر پمپاژ میکند. منظور ما از «کارایی» قلب قوی، حجم ضربه‌ای بیشتر و ضربان‌های کمتر است. به پمپی فکر کنید که آب یک سرداب لبریز از آب را خالی میکند. کارایی و دوام بهتر پمپ زمانی است که بتواند حجم بیشتری از آب را در هر دوره از سرداب خالی کند، نه اینکه با سرعت بیشتر و تحت فشار (عامل فرسایش و پایین آمدن دوام) این کار را انجام دهد. به این ترتیب، دلیل سریع پمپاژ نکردن قلب ورزشکاران حین ورزش حجم ضربه‌ای بالا است. حجم ضربه‌ای بالا میزان ضربان قلب ورزشکارن را در حالت استراحت نیز کم میکند، یعنی ۲۸ یا ۳۲ تپش در دقیقه (مثلا در قهرمانان دوچرخه‌سواری)، در حالی که این میزان برای افراد عادی بین ۶۰ تا ۸۰ تپش در دقیقه است.
چه مقدار ورزش هوازی برای بدن لازم است
در ایالات متحده، دو دستورالعمل برای فعالیت‌های ورزشی وجود دارد. نخست، «گزارش رئیس کل بهداری ایالات متحده درباره‌ی سلامتی و فعالیت فیزیکی» که توصیه‌نامه‌ی سبک زندگی است. دوم، توصیه‌نامه‌ی کالج پزشکی ورزشی امریکایی (ACSM).
گزارش رئیس کل بهداری ایالات متحده، توصیه‌نامه‌ای است که می‌توانید آن را متناسب با فعالیت‌های روزمره‌ی خودتان تغییر بدهید. در این گزارش توصیه شده است، تمامی بزرگسالان در اغلب روزهای هفته (اگر نگوییم تمام روزهای هفته)، باید ۳۰ دقیقه فعالیت، با شدت متوسط، انباشته کنند. واژگان کلیدی در این توصیهنامه عبارتند از «انباشته کردن» و «شدت متوسط». انباشته کردن به این معنا که شما می‌توانید روز خود را با ۱۰ تا ۱۵ دقیقه فعالیت آغاز کنید و سپس در طول روز، دو بار دیگر، این میزان فعالیت را تکرار کنید. برای مثال، ده دقیقه صبح، ده دقیقه ظهر و ده دقیقه شب. شدت متوسط یعنی احساس کنید هنگام فعالیت، گرم شده و اندکی از نفس افتاده‌اید.
توصیهی دوم از سوی کالج پزشکی ورزشی امریکایی (ACSM) است. در این گزارش توصیه شده است، ۲۰ تا ۶۰ دقیقه فعالیت هوازی مستمر (دوچرخه‌سواری، پیاده‌روی، آهسته دویدن، رقصیدن، شنا)، به مدت سه تا پنج بار در هفته با حداکثر ضربان قلب ۶۰ تا ۹۰ درصد و دو تا سه روز تمرین قدرتی انجام شود. این توصیهنامه رسمی‌تر است، اما در مورد این توصیهنامه هم می‌توانید مطابق میل خودتان، فعالیت‌ها را به سه بخش ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای تقسیم کنید و در طول روز انجام دهید. با عمل به هر یک از این برنامه‌های ورزشی شاهد بهبود تناسب اندام و سلامتی‌تان خواهید بود.
انتخاب هر یک از این دو روش با خود شما است، چون رقابتی بین این دو روش وجود ندارد و آنها در واقع مکمل هم هستند. برای مثال، توصیهی رئیس کل بهداری شاید برای افراد بی‌میل یا ناتوان عملی‌تر باشد تا توصیهی رسمی‌تر ACSM. البته فعالیت‌های بدنی منظم به کمک ورزش های هوازی و فعال‌تر شدن طبق توصیه‌‌های گفته شده، هیچ ضرری ندارد؛ بنابراین ادغام این دو توصیه تصمیم خوبی است. از پله‌ها بیشتر استفاده کنید، چمن‌های حیاط را با دست بزنید و ماشین‌تان را دورتر پارک کنید تا بیشتر راه بروید.