نظم ۲( ادامه )
* « چرا انضباط و کنترل مؤثر اهمیت دارد ؟»
« بدون شک ضرورت انضباط بسیار بدیهی است ، اما به دلیل بدیهی بودن نباید نقش آن را کم اهمیّت دانست ، زیرا بدون کنترل نمی توان از تمام مهارت هایی استفاده کرد که اساس دانش طرح درس را منتقل نموده ، آن رابه مشارکت می گذارد . این مسئله در دیگر سطوح مربوط نیز اهمیّت دارد راجرز در کتاب « شما قانون عادلانه را می شناسید » چنین بیان می کند که : « معلمان ثابت قدم ، قاطع و منصف از کنترل و انضباط ، استفاده می کنند تا دانش آموزان خاطی را هدایت ، رهبری و ارشاد کنند » منظور از دانش آموز خاطی فردی است که حقوق دیگران اعم از شاگردان و یا معلم را نادیده می گیرد … وی در ادامه ، اظهار می دارد که « هدف از انضباط ، هدایت دانش آموزان به سمت خود کنترلی و مسئولیت پذیری است . »
چند دلیل برای انضباط :
* « دانش آموزان باید لزوم احترام به حقوق دیگران را درک کرده ، از تأثیر پذیری افراد از عملکرد های شخصی شان آگاه باشند ؛ هم چنین باید مسئو لیّت کار های خود را بر عهده گرفته ، لزوم تعادل بین آزادی و محدودیّت و شکیبایی را درک نمایند …. »
« نباید احساس شکست به معلمان القاء شود . عدم موفقیت دانش آموزان [ ممکن ا ست ] به دلیل انواع تعارضات درونی نظیر ؛ فشار های روانی ، اعتماد به نفس پایین و عصبانیت [ باشد ]عوامل یاد شده ، سبب رفتار هایی می شود که امکان تحقق یادگیری را از بین می برد . »
آموزش همواره متوجه معلم نیست بلکه عوامل بیرونی نیز در این میان نقش مهمی ایفا میکند . ( ص . ۱۹۱)
کنترل و انضباط کلاسی باید متضمن موارد ذیل باشد :
*« بر حقوق ، مسئولیت و قوانین تأکید می نماید . »
* « احترام را گسترش می دهد .»
* « همه ی مسائل مربوط به دانش آموزان مشکل ساز را به دقت بر رسی می نماید . »
* « پایگاه حمایتی گسترده ای است که جو مثبت کاری را حفظ کرده ، آن را بهبود می بخشد .»
* « نظم و انضباط نشانگر آن است که چه کسی در رأس قدرت قرار دارد ، هم چنین جایگاه متفاوت شاگردان و معلمان نیز بر این اساس تبین می شود .»
* « نظامی است که در حداقل زمان ، به دانش آموزان نظم بخشیده ، وظایف آنان را یاد آوری می کند ، بدون آن نزاع و در گیری رخ می دهد. »
* « نظم و انضباط بخشی از کنترل کلاسی ا ست . » * ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
* متن بالا خلاصه ای از نظم و انضباط ، بر گرفته از کتاب « مدرسه ی کارا » انختاب شده است .
بعضی از مواردی که می تواند در نظم بخشیدن ، کمک کند .(در کلاس و خارج از آن )
* نظم می توا ند یک کلاس معمولی را به کلاس برتر و موفق ارتقا دهد و معلم کارآمد کسی است که ناظم برتری باشد و سعی کند در یک نگاه به همه ی امور تسلط داشته باشد ( از بالا به موضوع اشراف داشته باشد )
* در یک نظم منطقی دراز مدت سلسله اهدافی دنبال می شود که از قبل تعریف شده و شناخته شده باشد وبه صورت یک برنامه ی جامع ، قابل اجرا و در دسترس باشد . در این برنامه آزمون و خطا باید به حداقل برسد ، چون یک کار پر خطر و کشنده ی یک آموزش خوب است . ( این برنامه باید بتواند مسافر ما را دریک مسیر پر پیچ و خم با فراز و نشیب فراوان به سلامت به سر منزل مقصود برساند . )
* باید بدانیم هیچ موفقیتی بدون نظم امکان پذیر نیست ؛ هرج و مرج ، ریخت و پاش، بی مسئولیّتی ، همه چیز را تخریب می کند .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بعضی از مواردعمده ای که در نظم یک کلاس بسیار مؤثر است و معلمان به آن نظر دارند :
* در کلاس نباید عواملی باشد تا ایجاد بی نظمی کند ( وجود هر چیز زایدی در کلاس که توجه دانش آموز را به خود جلب کند و از تمرکز او بکاهد ؛ مثلاً : در ، پنجره و تخته ی نا مناسب ، جالباسی بی
مورد ونابه جا ، نور نامناسب ، نیمکت شکسته و…)
* باید سعی کنیم در ایجاد نظم از دانش آموزان استفاده کنیم و به آنان مسئولیت بدهیم؛ بهتر است تمام دانش آموزان را درگیر کنیم.( مسئولیت ها از جز به کل ، کار گروهی بهترین الگوی رفتاری )
* باید با وسواس تما م مواظب باشیم تا شخصّیت دانش آموزان را تحقیر نکنیم( به عبارتی به حریم شخصی دانش آموز تجاوز نکنیم و آن را خط قرمز بدانیم. )
* سعی کنیم خود پنداری منفی را از دانش آموز بگیریم و روحیه مقابله جویی را از او سلب کنیم .( دانش آموز را با صفت های بی عرضه ، بی هوش، تنبل … خطاب نکنیم ؛ به هر عمل کرد مثبت و مطلوب او جایزه بدهیم تا رفتارهای مطلوب را جایگزین رفتار نا مناسب کند و… )
* با دانش آموز ارتباط عاطفی و دوستانه بر قرار کنیم .(در ایجاد ارتباط باید به ظرفیت دانش آموز توجه
داشته باشیم ؛در ابراز دوستی افراط نکنیم تا مورد سوء استفاده قرار نگیریم و کنترل از دست ما خارج نشود )
* ازروش های یک نواخت و خسته کننده ی تدریس بپرهیزیم .
* با والدین دانش آموزآشنایی و ارتباط مستمر داشته باشیم .
* دانش آموزان را با نام کوچک صدا کنیم.
* با دانش اموزان هم صحبت شویم ، در رفع مشکلات همراه شان باشیم.
* ارتباط غیر کلامی برقرار کنیم .
* به کار هاشان نظارت داشته باشیم.
دستور های مثبت و سازنده بدهیم ( دستور به دانش آموز خطا کار باید واضح و روشن باشد؛ از جملاتی نظیر « من می خواهم که تو » یا « من انتظار دارم که تو … » یا « من احتیاج دارم که تو… » خوداری شود .
* از واژه ی لطفاً برای دانش اموز استفاده نشود .
*خواسته های ما را با جملات مثبت ( فعل های مثبت ) بخواهیم ( به جای نکنید ، بگوییم « چه کار انجام بدهید » )
* بهتر ا ست در پیش برد کارها نقش رهبر ی را ایفا کنیم و به جای من می خواهم ، « بگوییم ما می خواهیم
که … ، ما در نظر داریم ، ما… )
* نباید به هیچ وجه تداخل برنامه داشته باشیم . هر ساعت از درس فقط برای همان درس در نظر گرفته شده است حتی ورود بی مورد اولیا ی مدرسه نوعی تداخل است که کاملاً کلاس را از نظم خارج می کند و معلم را تخطئه می نماید برای چند دقیقه ای هم شده کلاس را از مسیر اصلی خارج می کند .
* ( عوامل بیرونی مدیر ، معاون و… باید نهایت دقت را داشته باشند تا به هیچ وجه برای پیش برد کارشان ، وارد کلاس نشوند و کلاس را حتی برای چند دقیقه از نظم خارج نمایند . )
** از آن جایی که دانش آموزان معمولاً نصیحت پذیر نیستند و از رفتار ها و کردارو.. الگو برداری می کنند ، لازم است :
*عوامل مدرسه : مدیر ، معاون و دبیر و… به عنوان الگوهای رفتاری دانش آموز، خود پای بند به نظم باشند و مقررات مدرسه رابه طور محسوس و با بزرگ نمایی رعایت کنند .
* فضای مدرسه ، نظافت ، فضای کلاس ، دفتر آموزشگاه ، نحوه ی ورود خروج دانش آموز و… عوامل مؤثری در ایجاد نظم در کلاس هستند .
* دفتر مدرسه ؛ به عنوان مغز متفکر و مرکز ادراه ی مدرسه ، باید نماد ی از نظم و ا نضبا ط باشد به طوری
که همه وظیفه ی خودرا در مقابل آن بدانند .
« جمشید ابراهیمی ؛ دبیر ادبیات »