بعد از سخنرانی آقای حبیب زاده مشاور مدرسه ، و ارایه ی پرسشنامه ای به دانش آموزان و اولیا ، و پی آمد آن تاکید مدیر مدرسه در مورد حضور متفاوت مشاور در مدرسه ، سوالات و نظراتی از سوی اولیا در مورد کارکرد و برنامه ریزی مشاور در سال جاری تحصیلی و بعضی از مسایل نوجوانان مطرح شد. بنابراین برای پاسخگویی به این سوالات و آشنایی بیشتر و بهتر اولیا و دانش آموزان با روند کار مشاور مدرسه ، خانم اسرافیلیان به نمایندگی از انجمن اولیا و مربیان گفتگویی را با آقای حبیب زاده در روز یکشنبه مورخ ۱۷ آبان ۹۴ انجام دادند.

سوال : استاد ، به عنوان اولین سوال در ابتدا لازم است که بدانیم مشاوره چیست و فرد در چه موقعی باید به مشاور رجوع کند؟

جواب : مشاوره برنامه ای است که توسط مشاور در یک فضای عاطفی و امن با توجه به تفاوت های فردی افراد با هدف شکل دهی و توسعه رفتارهای مطلوب و از بین بردن و تضعیف رفتارهای نامطلوب به اجرا گذاشته می شود . در این مداخله به ریشه و علت اندیشیده می شود، نه معلول و به این طریق مشاور در صدد حفظ سلامت جسمانی و روانی مراجع می باشد. البته در مدرسه مشاوره بیشتر نقش پیشگیری دارد ، ولی در کل مراجعان به منظور بررسی طیف وسیعی از مشکلات مثل اضطراب ، افسردگی ، ترس های مرضی – مشکلات خانوادگی ، زناشویی ، اختلالات رفتاری ، عاطفی ، تحصیلی به مشاور رجوع می کنند.

سوال : یعنی در مشاوره ممکن است به درمان دارویی نیز نیاز باشد؟

جواب : مشاوره در دو سطح بکار برده می شود که اولی همان هدف پیشگیری و تامین بهداشت روانی است و به بررسی مشکلات خفیف تر می پردازد. در سطح دوم هدف درمان عمقی اختلالات و بیماری های مطرح شده در سوال اول می باشد. در این سطح نیز مشاور هیچ دارویی تجویز نمی کند. زیبایی روانشناسی و مشاوره در همین است که وابسته به دارو و تجویز آن نیست و سعی می کند با استفاده از رویکردهای مختلف درمانی و استفاده از تکنیک های درمان به بررسی و تشخیص و درمان اختلالات و مشکلات مراجعین خود اقدام کند. البته کار در سطح اول یا دوم تا حد زیادی بستگی به گرایش تحصیلی و تخصصی مشاور دارد که آیا در رشته مشاوره و روانشناسی عمومی تحصیل کرده باشد یا روانشناسی بالینی و سلامت.

سوال : در مدرسه نحوه ی عملکرد یک مشاور چگونه است؟

جواب : روانشناسان ، مشاوران و روان درمانگرها که در بیمارستان ها ، درمان گاه ها ، مراکز مشاوره و مدارس فعالیت می کنند هر روز با مشکلات عاطفی و رفتاری متنوع کودکان و نوجوانان روبرو می شوند ، برای مقابله با هریک از این مشکلات ممکن است کاربردشیوه های متفاوت روان درمانی لازم باشد. شیوع بالای مشکلات عاطفی و رفتاری در کودکان و نوجوانان می طلبد تا درمان گران با شیوه های متفاوت روان درمانی آشنا باشند. لذا مشاور در مدرسه باید مهارت لازم را در ارتباط با تشخیص عوامل زمینه ساز – تداوم بخش و آشکارساز در مسایل و مشکلات کودکان و نوجوانان دارا باشد. گرچه معمولا آموزش و پرورش در جذب مشاور به این توانمندی ها توجه نمی کند. اگر مشاوران توانمند هم در مدرسه حضور یابند به علت نداشتن زمان مشخص برای کار مشاوره در مدرسه باز هم کار زیادی نمی توانند انجام دهند . آموزش و پرورش ساعاتی را به حضور مشاور در مدرسه اختصاص داده اما ساعت مشخصی را جهت مراجعه دانش آموز به مشاور در برنامه روزانه در نظر نگرفته است . اما کار من به این صورت است که ابتدا با توجه به پرسشنامه ارایه شده اطلاعاتی بدست می آورم و با توجه به آن از اولیای دانش آموز برای حضور در مدرسه دعوت به عمل می آید تا از ایشان در مورد نحوه ی رفتار ، مطالعه و … اطلاعاتی درباره ی دانش آموز بدست آورم. در مرحله ی سوم ، در صورت نیاز از دانش آموز آزمون گرفته می شود در آخر با بررسی اطلاعات به دست آمده، به یک تشخیص درست دست پیدا می کنم. البته سعی می کنم که این کار در زنگ تفریح انجام شود اما گاهی دانش آموز از کلاس درسی باز می ماند. مثلا در همین مدرسه من با تعدادی دانش آموز بیش فعال مواجه شده ام و همچنین دانش آموزانی که دچار اختلالات یادگیری هستند.

سوال: یعنی بیش فعالی و اختلال یادگیری آن ها در دوره ی ابتدایی تشخیص داده نشده؟

جواب : باید بگویم یا تشخیص داده نشده یا تشخیص داده شده ولی پیگیری و درمان نشده، به این امید که خود بخود مشکل برطرف می شود غافل از این که نه تنها این مشکلات به خودی خود حل نمی شوند بلکه در دوره های بعدی فرد را گرقتار آسیب های متعددی می سازندکه جبران ناپذیر است، مثل بزهکاری ، اعتیاد و اختلالات شخصیتی و غیره . البته علاوه بر این مشکلات تعارض زیادی بین والدین و فرزندان وجود دارد که این مسیله نیز اگر پیگیری نشود مشکلات زیادی برای خانواده و نوجوان در زمینه ارتباط فراهم می آورد. یکی از کاربردهای پرسشنامه ارایه شده بر روی همین مسیله تعارض بین والدین و فرزند بود که گرچه تعدادی از والدین شناخت بهتری نسبت به فرزند خود دارند اما بسیاری نیز شناخت بسیار نادرستی از فرزند خود ارایه داده اند و این عدم شناخت باعث ارتباط نادرست بین والدین و فرزند شده و باعث مشاجره و جدل بین آن ها می گردد.

سوال : سوالی برای ما اولیا در مورد پرسشنامه پیش آمده ، آن این که آیا یک فرم چهارگزینه ای برای تشخیص این موارد کافی است؟ چون سوالات چهارگزینه ای خیلی بسته و محدود به نظر می رسد  و بعضی از اولیا نیز می گفتند وقتی می خواستند به سوالات پاسخ دهند بیشتر از یک گزینه می توانست مد نظر باشد یعنی بعضی سوالات انگار دو جواب داشتند. بعضی سوالات هم به نظر تکراری می آمد.

جواب : سوالات به نحوی تنظیم شده که بتوانم از آن نتیجه ی خوبی بگیرم و تکرار گزینه ها با ادبیات مختلف به همین منظور ارائه شده بود و نشان می داد که آیا به درستی پاسخ داده شده یا خیر. ولی در بررسی این آیتم ها فقط به آن پرسشنامه اکتفا نمی شود بلکه مشاهدات بالینی ، مصاحبه ، تشخیص و اجرای آزمون ، اطلاعات لازم را جهت تایید یا رد پاسخ ها به ما می دهد. البته لازم است این جا اضافه کنم که آن سوالات را من تهیه نکرده ام بلکه از دو نوع آزمون استاندارد شده ، برداشت شده بود که حتی تعداد سوالات هر آیتم در نسخه ی اصلی ۷ سوال می باشد که با توجه به مشکلات پاسخ دهی اولیا به سوالات و کمبود وقت به ۴ تا ۵ و حتی سه سوال تقلیل پیدا کرد.

سوال : سوال دیگری که برای اولیا مطرح است که چگونه وقت بگیرند و مراجعه کنند؟ دانش آموزان زنگ تفریح با شما صحبت می کنند و بعد که شما تشخیص دادید حضور اولیا لازم است در مدرسه حضور پیدا کنند؟ یا خودشان در صورت احساس نیاز و ضرورت به شما رجوع کنند؟

جواب : جهت تعیین وقت قبلی برای عصرها، با توجه به نتیجه مصاحبه با دانش آموزان ، در مدرسه اسامی دانش آموزانی که مشکلاتشان نیاز به پیگیری دارد در اختیار معاون مدرسه قرار می گیرد و وی با توجه به زمان تعیین شده در مدرسه با اولیا تماس می گیرد و اطلاع می دهد که وضعیت دانش آموزشان باید پیگیری شود و چنانچه تمایل داشته باشند در ساعت مشخص ، که با هماهنگی معاون و اولیا صورت می گیرد می توانند جهت مشاوره در مدرسه حضور یابند. راه دیگر آن است که خود اولیا جهت تعیین وقت قبلی با معاون مدرسه تماس بگیرند.

سوال : با توجه به این که مدیران برنامه ریز مدرسه هم در مورد روند یادگیری دانش آموزان و احیانا برطرف نمودن مشکلات درسی آنان اقداماتی را انجام داده و می دهند، اولیا چگونه می توانند  ضرورت ارتباط با مشاور را تشخیص دهند؟

جواب : توجه داشته باشیم که دانش آموز کامپیوتر نیست که ورودی داده شود و خروجی معین دریافت گردد. دانش آموز به عنوان یک انسان دارای احساس و عواطف است ، دارای تفکر و باور و شناخت است و دارای رفتار و عملکرد . فردی که با یک دانش آموز کار می کند باید در این سه حیطه با دانش آموز درگیر شود ولی از آنجایی که رابط های برنامه ریز هرکدام تخصص خاص خود را دارند، برای ایشان مداخله در این زمینه ها مشکل خواهد بود . بررسی این حیطه ها در تخصص روانشناس است تا به افشای خودگویی دانش آموزان بپردازد و باورهای معیوب آنان را اصلاح نماید، تعارض ها را کاهش دهد، انگیزه ها را تقویت کند ، اعتماد به نفس را افزایش دهد و هدف گزینی، برنامه ریزی و خودباوری را در آنان تقویت نماید.

سوال : اولیا بی صبرانه منتظرند که بازخورد بررسی پرسشنامه را مشاهده کنند، اما شما گفتید که پرسشنامه به تنهایی کمکی نمی کند. لطفا بگویید که در مورد بررسی نتایج پرسشنامه چگونه اقدام می کنید؟

جواب : بله ، همان طور که قبلا اشاره کردم پرسشنامه به تنهایی مشکلی را روشن نمی کند ولی درصدی از دانش آموزان هستند که به وسیله همان پرسشنامه شناسایی شده اند. لیست اسامی آن ها جهت دعوت از خانواده شان در اختیار معاون مدرسه قرار خواهد گرفت، این ها همان دانش آموزانی هستند که بررسی مشکل آن ها فوریت دارد. در پاسخ به این مسئله که گفتید اولیا بی صبرانه منتظرند، باید بگویم که با توجه به کثرت مراجعه اولیا در قبل از ظهر روزهای یکشنبه و سه شنبه فرصت پیگیری دقیق به من داده نشده، ولی سعی من بر این است که هرچه زودتر این کار صورت بگیرد.

سوال : در زنگ های تفریح خود دانش آموز مراجعه می کند یا کادر اجرایی مدرسه معرفی می کنند؟

جواب : با توجه به صحبت هایی که با تک تک کلاس ها یا دانش آموزان داشته ام و اطلاعات لازم را در اختیارشان قرار داده ام ، معمولا خودشان رجوع می کنند. البته از طریق مدیریت و معاونت مدرسه نیز تعدادی از دانش آموزان معرفی شده اند . تعدادی هم البته بعد از حضور اولیا و صحبت با ایشان به اطاق مشاوره دعوت می شوند.

سوال : اگر اولیا یی که می داند فرزندش مشکل دارد در همان زمان حضور شما یعنی روزهای یکشنبه – سه شنبه صبح ها رجوع کنند؟

جواب : بله اولیا می توانند صبح روزهای سه شنبه جهت گفتگو با مشاور در مدرسه حضور یابند. اما اگر مشکل دانش آموزشان نیاز به پیگیری داشته باشد می توانند بعد از ظهر روز سه شنبه به مرکز مشاوره ی مدرسه مراجعه کنند ، البته با تعیین وقت قبلی.

سوال : استاد الآن اولیایی که به شما مراجعه کردند واقعا همه مشکل داشتند یا بعضی ها اضطراب آن را داشتند.

جواب : بستگی دارد چه تعریفی از مشکل داشته باشیم. مشکل می تواندانواع مختلف و طیف وسیعی را شامل شود. خوب بسیاری هم هستند که مشکلات را بزرگ می کنند و بسیاری از اولیا هم در شیوه ی ارتباط با نوجوان خود مشکل دارند. و نیز بسیاری از والدین در منزل با هم هماهنگ نیستند و تعدادی دیگر نگرانی افراطی دارند، خلاصه حضور یکی دو جلسه برای مشاوره خالی از فایده نخواهد بود ، حتی برای من . زیرا اطلاعاتی که در اختیار من قرار می دهند در بررسی و تشخیص مشکل دانش آموزان بسیار مفید و کارساز خواهد بود.